De kracht van het rommelen
Vandaag schrijf ik een keer in het Nederlands, dat voelt toch persoonlijker. Ik wilde al een tijdje schrijven over speelse creativiteit, maar ik wist niet zo goed hoe. Tot een vriendin van mij een mooie quote deelde:
Maybe the journey isn’t so much about becoming anything. Maybe it’s about un-becoming everything that isn’t really you, so you can be who you were meant to be in the first place.– Paulo Coelho.
Paul Coelho is een Braziliaanse schrijver van onder andere het boek De Alchemist. De roman staat bekend om zijn filosofische en inspirerende thema’s, waarbij lezers worden aangemoedigd om hun dromen na te streven en hun hart te volgen. Ondanks dat ik het nog niet gelezen heb, bracht de quote wel een soortgelijk sentiment bij mij teweeg.
Als Jungiaanse psychoanalyticus in opleiding ben ik veel bezig met persoonlijke ontwikkeling en daarbij het helen van (intergenerationele) wonden die in de kindertijd zijn ontstaan. Eén van de boeken die mijn leven diepgaand hebben veranderd is Het Drama van het Begaafde Kind, geschreven door de Oostenrijkse psychiater en kinderarts Alice Miller. Een centrale stelling in het boek is dat kinderen vaak de behoeften en verlangens van hun ouders boven hun eigen behoeften plaatsen, waardoor ze zichzelf verloochenen. Miller benadrukt het belang van het erkennen en verwerken van deze onderdrukte gevoelens als een cruciale stap naar emotionele heling en persoonlijke groei.
Zowel Coelho als Miller stellen dus eigenlijk dat we bij onze geboorte, of in ieder geval gevormd door onze eerste levensjaren, een essentie in ons dragen die ons echt “ons” maakt. Als deze essentie geen aandacht krijgt, missen we altijd “iets” en dat maakt ons onvervuld en vaak ongelukkig. Het idee van zo’n essentie raakt aan determinisme, een opvatting die stelt dat alle gebeurtenissen en verschijnselen in het universum worden veroorzaakt door oorzaken of voorafgaande gebeurtenissen, en dat er geen sprake is van toeval of vrije wil, toch is dat niet hoe ik het interpreteer. Volgens mij kan het leven vele kanten op bewegen en wordt ieders levenspad gevormd door een complexe samenkomst van toevalligheden, onbewuste invloeden en bewuste keuzes. Wel heb ik het idee dat ieders “essentie” – dat wat jou, jou maakt – een bepaalde kleur aan je levenspad geeft. Die kleur is, denk ik, waar Miller en Coelho het over hebben.
There are people who have benefited from therapy without being confronted with the past at all. – Alice Miller
Moeten we daar dan altijd naar terug? Moeten we bij iedereen gaan uitzoeken wie of wat zij niet van hun ouders hebben mogen zijn? Voor sommigen, ja. Voor anderen, nee. Het is mijn ervaring dat de blame-game uiteindeljk niet zoveel helpt. Ouders waren ook ooit kinderen gevormd door hun ouders. Ouders deden hun best en konden niet altijd herkennen of ruimte bieden voor wat het kind wilde worden. Daarnaast zijn er vele andere factoren die ons levenspad beïnvloeden, zoals onze omgeving, docenten, vrienden, maatschappelijke gebeurtenissen en onze eigen interpretatie. Waar het voor sommigen echt nodig is om de pijn van gemiste kansen en potentie te herkennen en doorvoelen, is het voor velen al heel waardevol om in het nu te kijken wat er anders kan. En dan vooral wat er weg kan.
Nu kom ik op het rommelen. Ik heb zelf lang geworsteld met mijn gebrek aan expertise op bepaalde vlakken en het feit dat ik niet altijd exceptioneel ben. Deze worsteling wijt ik deels aan mijn persoonlijk perfectionisme, dat hoort bij mijn “kleur”, maar ook aan de prestatiecultuur waarin ik ben opgegroeid en leef. Want ja, we leven in een cultuur waarin zelfs het helen van trauma’s, het kwetsbaar opstellen en de vervolgens verwachte zelf-ontwikkeling perfect moeten gaan. Werk je aan jezelf omdat je vorig jaar bent uitgevallen? Word life coach. Begin je aan yoga omdat je lichaam niet kan ontspannen? Word yoga instructeur. En dat alles het liefst in maximaal 6 maanden, voor een goede prijs en met vooruitzicht op een gunstig verdienmodel.
Goed, dat was natuurlijk generaliseren. Het is hartstikke positief dat veel mensen zich met persoonlijke ontwikkeling bezighouden en dat het vragen van psychologische hulp wordt genormaliseerd. Ik hoop alleen dat we ook kunnen normaliseren hoe chaotisch, verwarrend, ronduit lelijk en onlogisch ontwikkeling en verwerking kunnen zijn. Ik hoop dat we elkaar en vooral onszelf ruimte geven om te experimenteren, te vallen en weer op te staan en om, in tegenstelling tot wat er op onze cv’s staat, ergens niet goed in te zijn.
Om datgene los te kunnen laten waarvan we dachten dat het bij onze kleur hoorde, maar wat het eigenlijk alleen maar bruin maakt (tenzij bruin je kleur is, maar je begrijpt de metafoor), moet er ruimte ontstaan. Ruimte ontstaat niet onder de druk van uitzonderlijke prestaties, mooie instagram posts en goede cv’s. Ruimte ontstaat wel als we mogen proberen, frummelen, knutselen, rommelen! Zoals Coelho zegt, misschien hoeven we niets te worden. We hoeven niet meteen een onontdekt talent te zijn als we eens gaan kleien. Hoe voelt de klei eigenlijk? Is het leuk om er in te kneden, in te prikken, het op te rollen, plat te drukken en uit te smeren? Wat doet het rommelen zelf met ons?
Often the hands will solve a mystery that the intellect has struggled with in vain. – Carl Jung
Carl Gustav Jung (1875-1961) was een Zwitserse psychiater en psychoanalyticus die bekend staat om zijn bijdragen aan de psychologie en zijn ontwikkeling van de analytische psychologie. Hij gebruikte graag spel en creativiteit in zijn therapie en dat doen wij psychotherapeuten nog altijd. We geloven dat ongedwongen creativiteit mensen in contact brengt met hun eigen kleur. Het is de ongedwongenheid die ons in staat stelt los te laten wat ons niet (meer) dient en een verhaal vertelt over wie we zijn.
Bovenaan deze blog staat een foto van mij terwijl ik aan het rommelen ben. Ik was met een goede vriendin naar het Archeon, waar we alle knutselwerkjes gingen maken die we daar vroeger ook maakten. We hadden dolle pret! Aan mijn gezicht is te zien dat ik echt plezier heb. Lekker rommelen is heerlijk.
